از سگ سرابی چه ‌‌می‌دانید؟

سگ سرابی ازمعروف‌ترین نژادهای سگ ایرانی است؛ پرورش این نژاد و نژاد کانگال(Kangal shepherd Dog) در شرایط جغرافیایی نسبتا یکسان سبب شده شباهت زیاد میان آنها مشاهده شود. اخیرا در کشور‌‌های انگلیس و آمریکا تعدادی از این گونه سگ‌ها مشاهده شده که بیانگر محبوبیت آن در سطح جهانی است. این نژاد قوی جثه را با نام‌‌هایی چون سرابی ماستیف، سگ چوپان ایرانی، ماستیف ایرانی و ماستیف پرشین نیز ‌‌می‌شناسند. در مناطق مختلف ایران زمین به خصوص در شمال و شمال غربی، از سگ سرابی به عنوان نگهبان اماکن و دام‌‌ها استفاده می‌شود.

پیدایش اولین گونه سگ سرابی به چه زمانی باز ‌‌می‌گردد؟

از اولین گونه‌‌های سگ سرابی اطلاعات دقیقی موجود نمی‌باشد اما با بررسی دقیق کتیبه‌‌ها توسط باستان شناسان و همچنین نقل قول‌‌های مردم شهر سراب، می‌توان پیشینه این نژاد را مربوط به زمان هخامنشیان و شهر سراب در آذر بایجان شرقی دانست. شهر سراب در ارتفاع ۱۶۸۰ متری از سطح دریا واقع شده است و در مسیر عبور سه رود آجی چای، پیسلر چای و هندرود قرار دارد. رطوبت زیاد ناشی از همجواری با رودها و همچنین احاطه‌ این شهر توسط رشته کوه بزقوش در جنوب و سبلان در شمال، سبب شده این شهر از نظر آب و هوا در تابستان معتدل و در زمستان سرد باشد و نام آن در میان نواحی سرد و خشک ایران قرار گیرد. بارندگی زیاد، آب کافی و همچنین خاک حاصلخیز و غنی سبب شده مردم شهر سراب از گذشته به کشاورزی و پرورش دام بپردازند و از سگ سرابی برای حفاظت از زمین‌‌ها و دام‌‌های خود استفاده کنند.

به تدریج با افزایش جمعیت و به دنبال آن، افزایش تعداد زمین‌‌های کشاورزی، راس‌‌ها و گله‌‌ها، مردم در راستای رفع نیاز امنیتی خود به پرورش این نژاد از سگ پرداختند. شرایط جفرافیایی شهر سراب سبب پرورش سگ‌‌های بو‌‌می‌فربه و قوی جثه شد و این سگ‌‌های بو‌‌می‌از گذشته تا به الآن در میان مردم به سگ سرابی معروف هستند.

ویژگی‌‌های ظاهری سگ سرابی

این سگ‌‌ها در دو نوع پر مو و کم مو وجود دارند که غیر از تفاوت در موهای پوستی، سایر مشخصات ظاهری برای هر دونوع یکسان است. این نژاد ماستیف ایرانی به سر بزرگ، پوزه نسبتا کوتاه، اندام عضلانی ، پنجه‌‌های پهن و گردن کشیده معروف است و تا به حال در رنگ‌‌های خاکستری، قهوه ای روشن مایل به زرد، قهوه ای تیره و حنایی ملاحظه شده است؛ در میان نژاد سگ سرابی تعدادی سگ مشکی رنگ با خطی سفید در گردن نیز وجود دارد که به دلیل فراوانی کم، محبوبیت بسیاری نزد مردم دارند.

چشم‌‌های بادا‌‌می‌شکل در طیف رنگ قهوه ای روشن تا تیره، از عواملی است که جذابیت و زیبایی این ماستیف ایرانی را دوچندان می‌کند. ویژگی‌‌های خاصی چون پوست زیر گردن، آرواره‌‌های قدرتمند بعلاوه دندان‌‌های بزرگ و مستحکم، از وجوه تمایز سگ سرابی با دیگر نژادها می‌باشد.

پاهای نوع پرمو با موی زیاد در قسمت پایینی پا و پاهای نوع کم مو با پنجه‌‌های بزرگ و محکم برای راه رفتن در برف منطقه سراب، تمایز یافته اند؛ این نژاد معمولا در ۱۴ ماهگی به بلوغ می‌رسند و در این زمان افزایش قد و وزن زیادی مشاهده می‌شود به طوری قد سگ ماده و بالغ از نژاد سرابی به ۷۰ الی ۸۵ سانتی متر و سگ بالغ نر به ۸۰ تا ۹۵ سانتی متر می‌رسد. در بزرگترین سگ سرابی ایران که آراز نام داشت، قد ۱ متر نیز ملاحظه شده است. وزن ۶۵ تا ۹۰ کیلوگرم در نر بالغ و ۶۰ الی ۸۰ کیلوگرم در ماده بالغ، به عنوان وزن سگ سرابی قابل رویت است. ویژگی‌‌های یاد شده شباهت زیادی به مشخصات نژاد کانگال(Kangal Shepherd Dog) دارد که سبب شده افراد معمولی قادر به تشخیص و تمایز این دو نژاد نباشند.

نکات ملزوم رعایت در نگهداری سگ سرابی

سگ سرابی به سبب پرورش در مناطق سرد و کوهستانی و همچنین بدن قوی و عضلانی بعلاوه ویژگی‌‌های منحصر به فرد دیگر، برای سازگاری با شرایط گوناگون محیطی دچار مشکل نخواهد شد. از این ویژگی‌‌های منحصر به فرد یاد شده ‌‌می‌توان به پوست ضخیم و دولایه این سگ اشاره کرد که لایه زیرین به عنوان یک عایق حرارتی در گرمای تابستان وسرمای زمستان عمل ‌‌می‌کند و همچنین این پوست دولایه سبب مقاومت حیوان مورد نظر با جلوگیری از ایجاد زخم‌‌های بزرگ در بدن سگ توسط سایر حیوانات وحشی مانند خرس و گرگ، از جان این جانور جنگجو حفاظت می‌کند. با توجه به شرایط جغرافیایی محل پرورش آن ‌‌می‌توان دریافت که سازگاری با آب و هوای معتدل و یا سرد و کوهستانی نسبت به آب و هوای گرم و شرجی برای سگ سرابی به مراتب آسان تر است.

با وجود مقاومت و انعطاف بسیار زیاد این حیوان، نگهداری از آن مانند دیگر حیوانات شرایط خاص خود را دارد. از مهم‌ترین نکات ‌‌می‌توان به مکان نگه داری اشاره کرد. به دلیل جثه بزرگ و خوی مبارز که در این سگ مشاهده می‌شود، تحمل فضاهای بسته و آپارتمانی برای آن دشوار خواهد بود. حتی در صورت نگهداری آن در ویلا و باغ و…، لازم است برای ورزش و پیاده روی با سگ سرابی برنامه منظ‌‌می‌داشته باشید تا این حیوان بتواند انرژی خود را آزاد کند؛ درغیر این صورت بروز افسردگی، اضافه وزن و یا گاهی تحلیل رفتن عضله‌‌ها در این نژاد دور از انتظار نیست.

نژاد ماستیف ایرانی علی رغم تصور عموم و اندام ورزیده اش، در میان نژاد‌‌های کم خوراک قرار دارد اما کیفیت غذای آن از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر در موقعیت نگهداری از توله‌‌های این نوع سگ هستید، رعایت نکات زیر در رشد بهتر و همچنین تندرستی توله ماستیف ایرانی به شما کمک خواهد کرد.

نکات لازم جهت رشد و تندستی توله ماسیف ایرانی

• بهترین خوراک برای توله، شیر مادر اوست اما اگر تغذیه از این راه میسر نیست، می‌توانید از شیر خشک استفاده کنید. از تغذیه توله سگ خود با شیر گاو، شیر سرد یا فریز شده، شیر لاکتوز دار و همچنین سایر لبنیات مانند ماست و کره و … بپرهیزید تا از بروز مشکلات گوارشی و سینوسی برای حیوان، جلوگیری کنید.
• این نژاد سگ تا سن ۲ سالگی در مرحله رشد قرار دارند و فعالیت‌‌های سنگینی چون جفت گیری و مبارزه موجب اختلال در رشد خواهد شد.
• تا قبل از رشد کافی توله سگ، اعمالی چون استحمام و برس کشیدن به طور منظم توصیه می‌شود.

تغذیه سگ سرابی بالغ به هیچ عنوان پیچیده نیست. تخم مرغ آب پز، شیر، نان، گوشت و یا مرغ آب پز و سیب زمینی و هویج آب پز ‌‌می‌توانند به عنوان مکمل خانگی، به جهت کمک به رشد این حیوان مورد استفاده قرار گیرند.ماهی آبپز بدون استخوان و پای مرغ، مشروط بر آنکه در وعده‌‌های غذایی مکرر استفاده نشوند، برای تغذیه این حیوان مناسب هستند. اگر قادر به تهیه موارد فوق نیستید، غذاهای خشک برای تغذیه سگ شما توصیه ‌‌می‌شود. غذاهای خشک حاوی مقادیر استانداری از پروتئین‌‌ها، روغن خام، چربی، فیبر، خاکستر،رطوبت، کلسیم، سدیم، فسفر و سایر مواد مغذی هستند و در بسته بندی‌‌های مناسب به همراه با دستورالعمل‌‌های لازم در فروشگاه‌‌های مربوطه به فروش می‌رسند.

با بزرگتر شدن سگ، مقدار وعده غذایی آن نیز باید بیشتر شود. این نژاد مستعد اضافه وزن و چاقی است بنابراین ورزش و فعالیت پس از هر وعده غذایی و همچنین پرهیز از تنقلات در میان وعده‌‌های غذایی برای جلوگیری از آن الزمیست.

قلاده‌‌ها از جمله وسایل نگهداری و تربیت سگ ‌‌می‌باشند و در انواع گوناگون در بازار به فروش ‌‌می‌رسند. مناسب‌ترین قلاده‌ برای سگ‌‌های این نژاد، با توجه به جثه بزرگ‌ آنها نوع گردنی می‌باشد. ممکن است برای تربیت حیوان قلاده ضد پارس نیز به شما پیشنهاد شود اما این نوع قلاده به دلیل وارد کردن شوک به گردن سگ، به تدریج سبب ایجاد سایر بیماری‌‌های عصبی خواهد شد و برای نگهداری سگ در شرایط استاندارد مناسب نیست.

چه بیماری‌‌هایی سگ سرابی را تهدید ‌‌می‌کند؟

با وجود ظاهر عضلانی و سرسختی سگ سرابی، وجود خطر بیماری در این نژاد برای بسیاری از مردم امری غریب است در صورتی که شرایط بروز بیماری در این گونه نیز وجود دارد. ماستیف‌‌های ایرانی به شدت مستعد اضافه وزن هستند و در سنین بلوغ و پس از بلوغ به سرعت رشد می‌کنند؛ درصورت عدم رعایت نکات لازم، این سگ‌‌ها در سنین مورد نظر دچار اضافه وزن خواهند شد و در پی آن سایر بیماری‌‌های مفصلی و روانی قابل ملاحضه است.

در میان عوامل پیشگیری از بیماری‌‌های این نژاد، تحرک و فعالیت مهم‌ترین عامل است. دیسپلازی هیپ و آرنج، بیماری‌‌های مفاصل، رماتیسم، سخت زایی در سگ‌‌های ماده و آرتروز از بیماری‌‌های اکتسابی ناشی از اضافه وزن و فشار زیاد وارد بر مفاصل هستند. در میان این بیماری‌‌ها آرتروز به مراتب شایع تر است به طوری که ۶۰ الی ۶۵ درصد سگ‌‌های بالای ۶ سال از این بیماری دردناک رنج می‌برند.

بروز هر کدام از این بیماری‌‌ها در دستگاه حرکتی آن اختلال ایجاد کرده و فعالیت را به حداقل ‌‌می‌رساند که این امرناتوانی سگ در آزاد کردن انرژی شده وضعف و افسردگی را به دنبال دارد.

گذشته از تهدیدات وارد بر سگ سرابی، نژاد مورد نظر در شرایط طبیعی دارای طول عمری بین ۱۲ تا ۱۷ سال ‌‌می‌باشد.

چگونه می‌توان به تربیت سگ سرابی پرداخت؟

پیش از تربیت هر حیوان و هر نژادی، باید رفتارهای آن را به طور دقیق مورد بررسی قرار داد.

از بارز‌ترین رفتار‌های سگ سرابی می‌توان به وفاداری بیش از حد به صاحب و مربی اشاره کرد. عملکرد آن می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن از حالت آرا‌‌می‌که در مقابل صاحب خود دارد، به حالت خشن و مبارز در مقابل خطر تبدیل شود.

سگ مورد نظربه هنگام احساس خطر ابتدا می‌ایستد و همگام با بلند کردن دم، گوش دادن و نگاه کردن، خطر را ‌‌می‌سنجد و در صورت لزوم به سمت آن هجوم می‌برد. این رفتار می‌تواند نوعی هشدار برای طرف مقابل و نشانه ای برای اعلام خطر به صاحب سگ باشد. در صورتی که طرف مقابل به مبارزه بشتابد، سگ سرابی بسیار شجاعانه حتی در صورتی که رقیب حیوانی مثل خرس و گرگ باشد، به مبارزه با آن می‌پردازد.

تربیت این نژاد ایرانی به دلیل هوش زیاد سگ‌‌ها بسیار آسان است؛ آنها دستورات را به سرعت ‌‌می‌پذیرند و تکرار و موارد برای آنها به ندرت صورت می‌گیرد.

علی رغم خشونت در مبارزه، با صاحبان و خانواده بسیار مهربان هستند و علاقه زیادی به خشنودی مربی خود دارند. رفتاریگ با سایر حیوانات را چگونگی تربیت آن تعیین ‌‌می‌کند. می‌توان برای از بین بردن حساسیت آن نسبت به سایر حیوانات اهلی از زمان تولگی آنهارا اجتماعی تر تعلیم داد.

تعهد و وفاداری سگ سرابی سبب شده نگهبان خوبی برای اموال صاحب خود باشد.

تربیت این نژاد از زمان تولگی نتیجه مطلوب تری خواهد داشت چرا که با افزایش سن، فرمان پذیری آنها کمتر می‌شود. برای این کار سن دو الی سه ماهگی توسط مربیان رفتار شناسی و تربیتی سگ توصیه می‌شود. آموزش‌‌های لازم باید به طور پیوسته و روزانه حداکثر ۱۵ دقیقه انجام شوند.

مراحل تربیت سگ سرابی

تربیت سگ سرابی در طی چندین مرحله انجام ‌‌می‌شود.

1. اولین و مهم‌ترین مرحله تربیت سگ سرابی، آموزش نشستن است که به منظور حفظ جان آن در معابر و مکان‌‌های عمو‌‌می‌ضرورت دارد. اجرای این تعالیم همزمان با پیاده روی تاثیر آن را دو چندان ‌‌می‌کند. برای تعلیم نشستن لازم است همزمان با کشیدن ملایم قلاده به سمت عقب کلمه “بشین” را به زبان آورد .در صورتی که سگ از اجرای فرمان خودداری کرد، قلاده آن را به آرا‌‌می‌به منظور تنبیه بکشید و اگر دستور را به خوبی اجرا کرد، با ماساژ و غذای مورد علاقه او را تشویق کنید. پس از حصول اطمینان از دریافت تعالیم توسط سگ، می‌توان آموزش را بدون قلاده تکرار کرد.
2. در مرحله بعدی آموزش، زنجیر قلاده را به طور ملایم به طرف خود بکشید و همزمان کلمه “بیا” را به زبان آورید. می‌توانید برای تاثیر بیشتر با دست آزاد خود سگ را به طرف خود فراخوانید. درصورت نافرمانی از طرف سگ سرابی زنجیر قلاده را رها کرده و به حالت قهر او را ترک کنید و در صورت اجرای صحیح فرمان او را تشویق کنید.
3. خوابیدن و یا دراز کشیدن سگ به دستور مربی، از دیگر آموزش‌‌های لازم در تربیت سگ سرابی می‌باشد. همزمان با تکرار کلمه “بخواب” زنجیر قلاده را به طرف پشت بکشید و با دست دیگر سگ را به آرا‌‌می‌بخوابانید. در صورت مقاومت سگ فشار دست خود را برای خواباندن بیشتر کنید.
4. برای اینک سگ از دست کسی جز صاحب خود طعمه نگیرد نیز لازم است تعالی‌‌می‌در این زمینه اجرا شود؛ به این منظور غذای سگ باید در زمان و مکان‌‌های مشخصی در اختیار او قرار گیرد. پس از نشان دادن غذا به سگ خود، آن را پنهان کنید و سگ سرابی را از خوردن طعمه منع کنید. تکرارو تمرین این کار سبب کاهش میل سگ به غذاهای خوشبو و تحریک کننده می‌شود.

ممکن است بخواهید ضمن تربیت سگ سرابی آن را برای نگهبانی از اموال خود آماده کنید. برای این کار آموزش‌‌های تهاج‌‌می‌لازم است به این صورت که مربی با جس‌‌می‌نرم به طور مکرر به بدن سگ ضربه می‌زند تا سگ تحریک شده و جسم مورد نظر را گاز بگیرد. اگر سگ با خشونت به مقابله علیه جسم پرداخت، تعالیم موفقیت آمیز بوده و اگر آن. را رها کرد لازم است آموزش‌‌ها مجددا تکرار شود.

تربیت سگ سرابی نیازمند آگاهی و مهارت است؛ عدم دقت در این امر موجب پرورش سگی بدون اعتماد به نفس، نا توان درتشخیص آشنا و غریبه، بی جسارت و به شدت حساس شده و صاحبان سگ سرابی را با مشکلات گونگونی مواجه خواهد کرد.

با آراز، بزرگترین سگ سرابی ایران آشنا شوید.

در میان سگ‌‌های سرابی ایران، آراز با قدی حدود ۱ متر، لقب بزرگترین سگ سرابی ایران را به خود اختصاص داده بود. آراز در ۲۸ جولای سال ۲۰۲۱ در حالی که دویست و شصت و شش توله داشت، کام مرگ را چشید.

 سخن پایانی

در میان کتیبه‌‌های مربوط به تاریخچه سگ سرابی، شواهدی مبنی بر آمیزش این گونه با نژاد‌‌های دیگر یافت شده است. طبق اطلاعات به دست آمده باستانیان به جهت افزایش قدرت این نژاد به ترکیب آن با دیگر گونه‌‌ها پرداختند که این امر علاوه بر کاهش ژن سرابی اصیل، منجر به ایجاد ویژگی‌‌هایی چون کج شدن استخوان‌‌ها و از بین رفتن خوی مبارزه در سگ سرابی شد. با وجود ویژگی‌‌های یاد شده در ژن ناخالص سرابی، تشخیص خالص یا ناخالص بودن سگ‌‌ها برای بسیاری میسر نیست. خوشبختانه اخیرا پرورش دهندگان زیادی به منظور بازیابی ژن خالص سرابی اقدام کرده اند تا شجاعت این نژاد سگ نگهبان را به مرحله عالی برسانند.

علاوه بر آمیزش نا متعارف، به سبب شرایط فرهنگی و مذهبی در ایران، این نژاد از ثبت و مبارزات جهانی بازماند و اکنون برای بسیاری از سازمان‌‌های بین المللی نا شناخته است. خوشبختانه با اهتمام سازمان امور سگ ایران این مسئله در حال بررسی است.